"Zakłady holenderskie" - najczystsza poezja w wydaniu Radosława Jurczaka

Recenzja książki nominowanej do 14. Nagrody Literackiej m.st. Warszawa.

Kosmos silniejszego - Marcin Orliński (Radosław Jurczak, Zakłady holenderskie, Biuro Literackie 2020) To druga książka poetycka Radosława Jurczaka, autora obsypanego nagrodami tomu Pamięć zewnętrzna. Tym razem poeta kreśli mroczną wizję przyszłości, w której ludzkość kolonizuje kosmos, a świat – jeszcze bardziej niż dziś – zorganizowany jest wokół technologii („Ach, jakże kiełkują na żywo sadzonki reflektorów”) i bezwzględnych reguł kapitalizmu („Komu na własność oddech, a komu powietrze?”). Do rzeczywistości chłodnych liczb i algorytmów odnosi się zresztą sam tytuł – „zakład holenderski” jest pojęciem z dziedziny epistemologii i teorii prawdopodobieństwa.

To poetyka, w której na równi z szukaniem literackich syntez, liczy się wchodzenie z butami do ogrodu języka, rozkopywanie równych grządek zostawionych przez poprzedników, eksperymentowanie. Zakłady holenderskie są szalenie intertekstualne, pełne cytatów, kryptocytatów i nawiązań, od Jana Kochanowskiego poprzez Nilsa Bohra (fizyka) i Alana Turinga (informatyka) aż po młodych poetów, rówieśników autora, co wydaje się nie bez znaczenia – oto Jurczak wskazuje twórców, których ceni, ale też daje znać, że ważny jest dla niego horyzont pokoleniowego doświadczenia.

Umie więc ów znajomy Kasandry operować nie tylko językiem uznawanym tradycyjnie za poetycki (a umie wspaniale, proszę choćby zwrócić uwagę na zastosowane w tym tomie powtórzenia czy antropomorfizmy), ale także właśnie strukturami formalnymi, logicznymi, które przypisujemy zwykle dyskursowi naukowemu. Poeta zderza ze sobą te języki, pozwala im ze sobą dialogować i nawzajem się znosić, dzięki czemu z rozoranej ziemi zer i jedynek wyrastają fosforyzujące kiełki najczystszej poezji.